Een businessmodel kan dus niet amoreel zijn. Ik zeg nadrukkelijk: amoreel en niet: immoreel. Immoreel, dat is als je willens en wetens het slechte nastreeft. Dat is niet zo. Google en Facebook en al die andere platformen noemen zichzelf ‘neutraal’. Dat kun je wel willen, maar de samenleving als geheel kan op enig moment gewoon ergens een streep trekken en gaan vinden dat jij aan de verkeerde kant van de morele grens staat en dat is wat Google nu overkomt.
Dit is hoe het begint: Adverteerders die veel hebben geinvesteerd in hun merkreputatie willen niet worden gezien naast de meest wanstaltige filmpjes. Het is dan wel ‘bereik’, maar het is het bereik van een poster tegen kindermishandeling in een virtuele martelkamer. Wat al die wizzkids uit Silicon Valley niet begrijpen is dat de wereld niet meritocratisch is, dat het geboorterecht van exceptioneel talent je niet het recht geeft om te doen en te laten wat je wilt. Wat ze onderschatten is hoe gemakkelijk het is een reputatie te vernietigen in een split second met negatieve exposure. Bekijk dat filmpje dat een Uberchauffeur maakte van Travis Kalanick. Diens verwijt dat mensen ‘niet moeten klagen maar verantwoordelijkheid moeten nemen voor hun eigen rotzooi’, gericht tegen zijn chauffeurs die, opgezadeld met hoge schulden van de aanschaf van een auto, worden afgeknepen doordat Uber eenzijdig tarieven verlaagt, dat verwijt explodeert nu in Kalanicks gezicht. Het is namelijk Kalanick die ‘geen verantwoordelijkheid neemt voor zijn eigen rotzooi’ en niet de onmachtige pseudowerknemers – stukloonslaven – van Uber.
De tijd breekt dus aan dat de platformen en apps verantwoordelijkheid moeten gaan nemen voor hun rotzooi. Dat geldt ook voor AirBnB dat wonen in steden onbetaalbaar maakt voor de eigen bevolking. De hele geidealiseerde deeleconomie is niet meer dan een geldmachine voor de nieuwe rijken die een sociaal spoor van verwoesting trekt door de levens van gewone mensen.
In de negentiende eeuw had je de spoorweg- en textielbaronnen, staalbaronnen en later oliebaronnen. Elke golf van technologische innovatie brengt zulke cowboys voort. Op enig moment maakten de autoriteiten een einde aan hun onbegrensde macht en eigenrichting, vaak gealarmeerd door (communistische) agitatie of geweld van onderop zoals de anarchistische bomaanslagen. Het populisme is het hedendaagse anarchisme.
De hedendaagse anarchobom heet dashcam en als het een beetje meezit betekent deze het einde voor Uber en dat is dan een wijze les voor de rest van de superapps en megaplatforms. Een zoekmachine is dan gewoon een publicatie die zich aan de regels van het maatschappelijk fatsoen moet houden en die bepalen wij met zijn allen dankzij sociale media waardoor wereldmerken ook binnen een splitsecond weten dat ze op de gevarenzone afkoersen in reputatieland. Dan dreigt wat ze ook wel een boycot noemen, ook al zo’n uitvinding uit de negentiende eeuw. De hedendaags boycot heet ‘ontvrienden’ of ‘dislike’. Een zoekmachine is dus niet neutraal. Het is een publicatie die ‘verantwoordelijkheid moet nemen voor zijn eigen shit’ met dank aan Travis Kalanick voor de copy. Leve de vooruitgang!