1998 20

DE NOODZAAK TOT VERBREDING VAN DE OPLEIDING IS HET MEEST ACUUT BIJ TECHNISCHE STUDIES + EEN ‘BREDE’ INGENIEUR IS IETS ANDERS DAN EEN INGENIEUR DIE VEEL VERSCHILLENDE VAKKEN HEEFT GEVOLGD

 

UT begint in 1999 met combinatie major- en minorstudie

 

Studenten in Twente

krijgen ‘paradigmashift’

 

Wie zich nu aanmeldt voor een studie in Twente zal tijdens zijn opleiding een half jaar lang worden ‘ondergedompeld’ in een discipline buiten het eigen vakgebied. Rector magnificus prof.dr. Frans van Vugt van de UT: ‘Als ingenieurs kennismaken met het denken buiten het technische domein is hun positie op de arbeidsmarkt beter.’

– Erwin van den Brink –

 

De auteur is hoofdredacteur van De Ingenieur.

 

Een ‘paradigmashift’, zo noemt rector magnificus prof.dr. Frans van Vught van de Universiteit Twente het moment waarop zijn studenten straks in hun derde studiejaar aan hun minor beginnen. ‘Zij krijgen verbreding door een half jaar lang onderdompeling in een geheel ander vakgebied dan de gekozen studierichting, een vakgebied dat zich kenmerkt door een andere wetenschappelijke traditie.’

Met ingang van het cursusjaar 1999/2000 zullen alle nieuwe studenten in Twente met het major/minor-systeem te maken krijgen. De ‘onderdompeling in het andere vakgebied’ moet in het geval van de technische studies ingenieurs opleveren die begrijpen waarom een niet-technisch opgeleide academicus een probleem soms anders benadert. Wellicht is het ook erg nuttig als alfa’s inzicht krijgen in de manier waarop technici een probleem aanpakken, maar volgens drs. W. van Velzen, directeur Wetenschappelijk Onderwijs van het ministerie van OC&W, ‘is de noodzaak tot verbreding van de opleiding het meest acuut bij de technische en bètastudies.’ Van Velzen zei dat tijdens het symposium, waarmee de Twentse universiteit onlangs het major-minor-model ten doop hield.

Een voorbeeld: iemand kiest de opleiding Chemische Technologie met in het derde jaar bijvoorbeeld de major Biomedische Technologie en de minor Medische Communicatie. De student kan echter ook kiezen voor Procestechnologie met als minor Financiële Planning. Van Vught onderstreept het belang van het tijdelijk (de minor duurt een half jaar en levert 21 studiepunten op) switchen van het technische naar het niet-technische domein: ‘Daarmee ondervang je het bestaande bezwaar van werkgevers.’

 

Geïsoleerd

Drs. J. Blankert, voorzitter van VNO-NCW, beaamt dat ‘het beantwoordt aan de wens van het bedrijfsleven om technici op te leiden die niet met twee linkerhanden staan als het gaat om bedrijfskundige en sociale aspecten.’ Volgens prof.dr.ir. Anthonie Meijers, die de KIvI-leerstoel Filosofie van Techniek en Cultuur in Delft bezet, moet het model er echter niet toe leiden dat de minor ten koste gaat van het bestaande onderwijs onder de noemer Wetenschap & Maatschappij in de technische studies en al helemaal niet ten koste van de techniek zelf. Bovendien, meent Meijers, is alleen sprake van een verbreding als de minor geen geïsoleerd stuk kennis blijft. ‘Een breed opgeleide ingenieur is iets anders dan een ingenieur die veel verschillende vakken heeft gevolgd. Het leren integreren van veelsoortige kennis in een ontwerp moet het hart van de ingenieursopleiding vormen.’

Van Vught: ‘Aan de eindtermen verandert ook geen syllabe. De ruimte voor de minor vinden we door de slack uit het curriculum te halen.’ Die tijd is bijvoorbeeld te winnen dankzij tele-leren, waarbij het onderwijs onafhankelijk wordt van een vaste tijd en plaats. Van Vught: ‘Wat wij willen met tele-leren is dat een student een paar keer per dag contact heeft met een docent. Dan krijg je onderwijs dat veel individueler is en meer op maat is gesneden dan het reguliere onderwijs. We krijgen individueel onderwijs met collectieve leermomenten. Daardoor ontstaat een grotere leereffectiviteit. Je krijgt verschillen in snelheid tussen studenten. Snelle studenten kunnen een bepaald cursusdeel nog een keer doen, maar dan met extra informatie.’ Het tele-leren kan op allerlei manieren; van het uitwisselen van e-mail tot videoconferencing.

De verbreding is volgens Van Vught nodig omdat het overgrote deel van de studenten later niet als wetenschapsbeoefenaar aan de slag gaat. ‘Naarmate het hoger onderwijs meer het karakter krijgt van een voorziening voor zeer velen, neemt dit aandeel toe.’ Universiteiten moeten studenten dus voorbereiden op deelname aan het ‘niet-wetenschappelijke’ arbeidsproces, aldus de rector magnificus. ‘Als je een keer in je studie hebt geleerd met een totaal ander conceptueel kader om te gaan, dan zit het leren hoe je iets anders moet leren in je leerroutine en dan is je positie op de arbeidsmarkt beter.’

Om aan de behoefte te kunnen voldoen gaat Twente de komende jaren ‘bijrichtingen’ ontwikkelen samen met buitenlandse universiteiten. Er moeten zo’n vijftig minors komen. Om te weten welke major-minor-combinaties op enig moment het best liggen in de arbeidsmarkt komt er aan de universiteit een panel met adviseurs uit het bedrijfsleven. De universiteit heeft hierover afspraken gemaakt met de werkgeversorganisatie VNO-NCW.

 

Flexibele propedeuse

Daarnaast voert de universiteit als onderdeel van het major/minor-systeem met ingang van het komende collegejaar ook de flexibele propedeuse in die angst onder instromende vwo’ers moet wegnemen dat zij op een eenmaal ingeslagen weg niet kunnen terugkeren. De studenten mogen voortaan aan het begin van dit basisprogramma, tot aan het einde van het eerste trimester, overstappen naar een andere opleiding zonder dat dit studiepunten kost. Hooguit ontstaat er wat studievertraging doordat eventueel gemiste basiskennis moet worden aangevuld.

Maar ook op een later moment in de studie is flexibiliteit ingebouwd. Straks mag de student ook een afstudeerrichting of major kiezen die buiten de gekozen opleiding ligt. De voorwaarde is wel dat die afstudeerrichting tot een verwante opleiding hoort. Van Vught: ‘Als onderling verwant beschouwen wij dan alle technische opleidingen zoals ook de niet-technische opleidingen verwant zijn.’

De vraag die bij dit alles rijst, is of de universiteit zich op deze manier niet laat leiden door de luimen van de markt. Van Vught gaat er prat op dat zijn universiteit door studenten als de beste is uitverkoren in een groot landelijk onderzoek van het NIPO in opdracht van het opinieweekblad Elsevier. Topambtenaar Van Velzen: ‘Een eigentijds invulling van academische vorming kan ook gelegen zijn in een krachtiger oriëntatie op de arbeidsmarkt. Het is onzin dat dit – zoals sommigen beweren – de universiteit uitlevert aan de commercie.’ Hij signaleert daarnaast dat landelijk gezien meer variëteit ontstaat tussen universiteiten. De ene universiteit zal meer de nadruk leggen op onderzoek dan de andere. Twente (‘de Ondernemende Universiteit’) profileert zich sinds jaar en dag als een academische omgeving waar jongeren ook een ondernemende attitude wordt bijgebracht.

 

Bachelor

Van Velzen pleit voor de landelijke invoering van een kandidaatsexamen na drie jaar. Met een ‘kandidaats’ op zak zou een student dan aan een andere universiteit zijn studie kunnen vervolgen. ‘Studenten die zich willen voorbereiden op promotieonderzoek kunnen dan voor een universiteit kiezen waar het desbetreffende onderzoek goed aangeschreven staat.’ Het gaat er dan wel om het kandidaatsexamen op alle universiteiten op hetzelfde moment te laten plaatshebben zodat overstappen met een deeldiploma daadwerkelijk mogelijk wordt.

Al met al gaat het in universitair Nederland de Angelsaksische kant op. In Groot-Brittannië en de Verenigde Staten bestaat immers het bachelor-mastermodel waarbij de bachelor-graad vergelijkbaar is met het geopperde ‘kandidaats’. De trend breidt zich momenteel als een olievlek over Europa uit. Volgens Van Velzen past de driejarige basisopleiding van de UT goed in deze ontwikkeling. Voor technische studies (vijf jaar) is de basisopleiding in Twente inderdaad drie jaar, voor andere (vierjarige) studies echter twee jaar.

 

 

(FOTO)

 

Prof.dr. Frans van Vugt: ‘Aan de eindtermen verandert geen syllabe.’